Historia szkoły w pigułce

• • • ZARYS HISTORII SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 4 IM. ORŁA BIAŁEGO W TRZEBINI

    • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Orła Białego w Trzebini istnieje już od 1895 roku. Jednak na przestrzeni 130 lat swej działalności trzykrotnie zmieniała swoją lokalizację.

      Historia powstania naszej szkoły jest nierozerwalnie związana z nazwiskiem hrabiowskiego rodu Potockich – dawnych właścicieli dóbr ziemskich i kopalni węgla kamiennego na tym terenie. To z ich inicjatywy 22 października 1893 roku rozpoczęto budowę szkoły, którą umiejscowiono w pobliżu kościoła, ufundowanego przez Andrzeja hrabiego Potockiego i jego matkę – Katarzynę z Branickich. Całą fundację (kościół, klasztor i szkołę) nazwano „Krystynowem” na cześć żony hrabiego Andrzeja – Krystyny. Szkoła składała się wtedy z 5 salek lekcyjnych i ochronki dla małych dzieci. W 1895 roku rozpoczęli w niej naukę pierwsi uczniowie. Jednocześnie sprowadzono na teren klasztoru zakon sióstr Felicjanek, którym powierzono nadzór nad realizacją procesu edukacyjnego dzieci.

      Początki naszej placówki to typowa, skromna szkółka przyklasztorna wraz z ochronką. W 1958 roku uczniowie i ich nauczyciele przenieśli się do większych, obszerniejszych pomieszczeń w położonym niedaleko kościoła baraku mieszkalnym. I w końcu – ostatnia przeprowadzka miała miejsce do prawdziwej, pięknej i dużej szkoły, powstałej w ramach programu oświatowego, realizowanego w czasie jubileuszu Tysiąclecia Państwa Polskiego – tzw. „Tysiąclatki”. To właśnie w tym budynku od stycznia 1966 roku trwa edukacja kolejnych roczników dzieci i młodzieży.

      By wiernie odtworzyć losy szkoły i chronologię zdarzeń, trzeba wyróżnić kilka okresów, które związane są z istotnymi faktami.

      Lata 1910 – 1939

      W 1910 roku szkoła w Trzebini – Krystynowie jest placówką 2-klasową, do której uczęszcza ok. 300 dzieci z terenu osiedli: Wodnej, Górki, Krza i Trzebionki.  W 1911 rozpoczyna działalność szkoła podstawowa w Trzebionce, gdzie przechodzi część uczniów z Krystynowa.

      Okres międzywojenny charakteryzuje bardzo intensywny rozwój oświaty w Polsce, co znalazło odzwierciedlenie w historii  krystynowskiej szkoły. Pracować zaczyna 8 oddziałów, składających się na siedem klas.

      Szkoła – jako jedna z pierwszych w rejonie – sprowadza pomoce naukowe do nauki fizyki i chemii. Rozprowadza darmowe podręczniki, odzież i obuwie dla najuboższych. Propaguje oszczędzania, zatrudnia lekarza szkolnego. W swą pracę dydaktyczno – wychowawczą angażuje rodziców, zakładając Komitet Rodzicielski. Odbywa się szereg wycieczek i imprez artystycznych. W 1925 roku rozkwita działalność biblioteki szkolnej. Placówka nasza słynie też wtedy ze swych starań o kondycję fizyczną i stan zdrowia wychowanków oraz ciągłego doskonalenia kwalifikacji zawodowych uczących w niej pedagogów, którymi są siostry Felicjanki.

      W czasie I wojny światowej przyklasztorna szkoła nieprzerwalnie prowadzi swoją działalność. Jest to możliwe dzięki wytrwałości nauczycieli oraz wsparciu finansowemu, którego udzielają szkole dyrekcje kopalni i cementowni Górka oraz sama hrabina Krystyna Potocka.

      We wrześniu 1928 roku liczba dzieci dochodzi do 400. Uczą się one w klasach licznych, niejednokrotnie powyżej 50 osób.

      Szkoła czynnie uczestniczy w kształtowaniu świadomości społecznej i narodowej wychowanków. Działa szereg organizacji – „Strzelec”, „Sokół”, harcerstwo, „Straż Pożarna” i religijne stowarzyszenie  „Krucjata”. Zostaje utworzone Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Żeńskiej, celem większego zaangażowania dziewcząt.

      Lata wojenne 1939 – 1945

      Rok szkolny 1939/40 zaczyna się z opóźnieniem. Przez cały miesiąc szkoła zajęta była przez wojsko niemieckie. Dopiero po opuszczeniu przez nich budynku na początku października dzieci wróciły do nauki, ale już z innym programem.  Zostaje z niego usunięta geografia polityczna, historia, natomiast od klasy piątej obowiązkowy staje się język niemiecki. Zostają usunięte wszystkie polskie podręczniki, książki ze zbiorów bibliotecznych i napisy w języku polskim.

      Szkoła w Krystynowie pracuje nieprzerwalnie przez całą okupację. W czasie jej trwania – zarówno wychowawcy, jak i wychowankowie – przeżywają wiele trudnych chwil. W grudniu 1944 roku szkoła ponownie zostaje zajęta przez żołnierzy w trakcie przechodzącego frontu walk.  

      Lata 1945 – 1966

      Okres pookupacyjny rozpoczyna wakacyjny remont zniszczonych sal lekcyjnych i sprzętu szkolnego. Placówka z trudem odbudowuje zniszczenia materialne i zaniedbania edukacyjne. Lata 40-te i 50-te to ciąg nieustannych starań o podniesienie poziomu nauczania i utrzymania skąpych pomieszczeń szkoły w stanie pozwalającym na właściwą realizację procesu nauczania. Poważne obawy budzi również stan zdrowia powojennej młodzieży z powodu skutków niedożywienia i wycieńczenia. Szkoła w Krystynowie zapewnia stałą kontrolę lekarską dla swych wychowanków i członków ich rodzin.

      We wrześniu 1958 roku uczniowie wraz z nauczycielami przenoszą się do nowego budynku, przeznaczonego dla szkoły przez dyrekcję kopalni „Siersza”. Dar ten zdecydowania poprawia sytuację lokalową. Zespół pedagogiczny w tym okresie jest już całkowicie świecki.

      Lata 60-te są w życiu szkoły okresem burzliwych przemian. Rozpoczyna się żmudna praca nad podniesieniem efektywności nauczania i integracji szkoły ze środowiskiem. Trwają lekcje przyzakładowe. Ogromny nacisk kładziony jest na pomoc pozalekcyjną i rozwijanie uzdolnień uczniów w ramach kół zainteresowań. Następuje odbudowa podupadłej działalności harcerstwa, zacieśnia się współpraca z Z.S.O. „Górka”, jako zakładem opiekuńczym.

      Aż wreszcie nadchodzi moment ukoronowania wieloletnich starań o wybudowanie w Krystynowie prawdziwej, funkcjonalnej i obszernej szkoły: 11 grudnia 1965 rok, w asyście władz oświatowych i partyjnych, obiekt zostaje uroczyście przekazany na ręce kierownictwa szkoły. Jednocześnie szkoła otrzymuje sztandar z wyhaftowanym orłem na jednej i otwartą książką na drugiej stronie. Na księdze znajduje się napis: „Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Leona Kruczkowskiego w Trzebini – Wodnej, Pomnik 1000-lecia”. W dniu otwarcia szkoła posiada: pracownie specjalistyczne, świetlicę, bibliotekę, pokój nauczycielski, kuchnię, stołówkę, jadalnię, obszerną salę gimnastyczną oraz pomieszczenie dla pracowników administracji. 512 uczniów uczących się dotąd w 14 oddziałach od 17 stycznia 1966 roku może kontynuować naukę w prawdziwie komfortowych warunkach.

      W 1966 roku wprowadzona zostaje do szkoły klasa VIII, co podnosi prestiż placówki. Jej osiągnięcia zaczynają być coraz bardziej widoczne i ugruntowują wysokie oceny pracy krystynowskiej „czwórki”.

      Lata 1966 – 1996

      W latach 70-tych szkoła kształci ok. 600 uczniów, uczących się w 16 oddziałach. 26 maja 1975 roku zostaje oddany do użytku kompleks boisk przy budynku szkoły, co jeszcze bardziej poszerza możliwości rozwoju szkolnego sportu. Oceny po wizytacji kuratoryjnej w roku szkolnym 1975/76 stawiają SP nr 4 w Trzebini w rzędzie pierwszych szkół w mieście.

      Pod koniec lat 70-tych rozpoczyna się burzliwy okres i nowy rozdział w życiu szkoły, naznaczony zmianami układu sił społeczno-politycznych, jakie zaczęły zachodzić w Polsce. Na przełomie lat 1980/81 w kraju nasilają się tendencje strajkowe. W „czwórce” działa wówczas najsilniejsza na terenie Trzebini organizacja związkowa NSZZ „Solidarność”.

      Szkoła rozpoczyna też starania o zwrot sal lekcyjnych, w których od 1975 roku prowadzi nauczanie ZSZ ZSO „Górka”. Udaje się je odzyskać dopiero we wrześniu 1990 roku, a od stycznia 1990 roku szkoła zaczyna współdziałać z reaktywowaną jednostką OHP w Trzebini.

      Koleją duża zmiana w dziejach szkoły to przejęcie zwierzchnictwa nad placówkami oświatowymi przez władze samorządowe gminy Trzebinia.

      Rok szkolny 1995/96 jest w szkole uroczyście obchodzony jak rok 100-lecia istnienia krystynowskiej „czwórki”. Centralne uroczystości odbywają się w czerwcu 1996 roku, gdy mija równo 100 lat od pierwszego egzaminu (25 czerwiec 1896 rok) w Szkole w Krystynowie.

      W roku jubileuszowym do Szkoły Podstawowej nr 4 w Trzebini uczęszczało 617 dzieci i młodzieży, uczących się w 27 oddziałach. W obiekcie znajduje się wtedy 17 sal lekcyjnych i 2 sale gimnastyczne. W skład grona pedagogicznego wchodzi 44 nauczycieli i specjalistów.

      Lata 1996 – 2025

      Kolejne lata szkolne były czasem wielkich reform edukacyjnych w Polsce. Od 1999 roku wprowadzono system 6-letniej szkoły podstawowej i 3-letniego gimnazjum. Szkoła Podstawowa nr 4 im. Leona Kruczkowskiego w Trzebini została zatem okrojona do 6-klasowej jednostki oświatowej. Dodatkowo w 1997 roku została zamknięta pobliska Kopalnia Węgla Kamiennego „Siersza”, co spowodowało duże migracje mieszkańców. Efektem tym zmian było sukcesywne i szybkie zmniejszenie się liczby uczniów naszej szkoły.

      W ramach realizacji w Polsce projektu Moje Boisko Orlik 2012 przy szkole powstał nowoczesny kompleks sportowy złożony z boisk do piłki nożnej oraz do piłki siatkowej lub koszykowej.

      Bardzo ważnym wydarzeniem najnowszej historii szkoły była zmiana patrona i nadanie jej imienia Orła Białego. Uroczystość ta miała miejsce 12 listopada 2019 roku i była okazją do zaprezentowania jej szeroko w środowisku lokalnym.

      Obecnie nasza szkoła ma 8 oddziałów, uczęszcza do niej 120 uczniów. Kadra nauczycielska szkoły w bieżącym roku szkolnym 2024/25 liczy 18 nauczycieli i specjalistów, są to: Tomasz Baudler, Jakub Idziniak, Joanna Kaczmarczyk, Katarzyna Kaput, Joanna Kowalska – Bońkowska, Alicja Kurzymska, Olha Leutina , Iwona Leś-Kubik, Anna Manik, Ewelina Masialska, Katarzyna Micał – Pachlewska, Dorota Olszewska, Anna Pawletta, Agnieszka Pawłowska, Jolanta Pikusa, Beata Radmacher – Muzyka, Anna Sumera, Monika Urban, Stanisław Zając.

      Warto przypomnieć również wszystkich kierowników i dyrektorów szkoły na przestrzeni lat:

      siostra Maria Cieślewska (kierownik szkoły w latach 1912-14); siostra Zofia Czarnowska (1914-25); siostra Maria Celestyna Kropaczkówna (1925-31); siostra Władysława Marszał (1931-42)

      p. Teofila Niemczyk (kierowniczka szkoły w latach 1942-44); p. Michalina Markowa (1944-45); siostra Władysława Marszał (1945-48); siostra Maria Zarzycka (1948-1949); p. Jadwiga Sławińska (1949-62); p. Józef Kaszuba (kierownik szkoły w latach 1962-69); p. Maria Langer (1969-70)

      p. Felicja Siuda (dyrektor szkoły w latach 1970-1972); p. Maria Kamarów (1972-79); p. Krystyna Kosobudzka (1979-94 oraz 1997-2001); p. Klementyna Kłeczek (1994-1995); p. Mirosława Feliksik (1995-1997); p. Katarzyna Nowotarska – Jarek (2001-2006); p. Jolanta Wielonek (2006-2011); p. Anna Pawletta (2011-2017); p. Aneta Gawin (obecny dyrektor szkoły od 2017 roku).

      W ciągu lat Szkoła Podstawowa nr 4 im. Orła Białego w Trzebini przeszła wiele modernizacji, dostosowując się do zmieniających się potrzeb edukacji. Dziś jest to nowoczesna placówka, która stawia na rozwój kompetencji, kreatywność i współpracę. Mimo upływu czasu, szkoła nasza nadal jest miejscem, gdzie dzieci i młodzież mogą się rozwijać, uczyć i czuć bezpiecznie.